De digitale strategie van Europa: een overzicht

Binnen de Nederlandse overheid is er steeds meer aandacht voor digitalisatie en het belang van open source. Ook op Europees niveau wordt veel nagedacht over hoe een onafhankelijke, efficiënte overheid van de toekomst er uit zou moeten zien. Het Europese denkkader kan een interessante inspiratiebron zijn voor de Nederlandse overheid, zowel als het gaat om concrete oplossingen voor concrete problemen als voor de onderliggende basisprincipes. Deze blogpost biedt een overzicht van Europese initiatieven en maatregelen die in de afgelopen jaren op het gebied van open source en digitalisering zijn genomen.

Tallinnverklaring eGovernment

De Tallinnverklaring is een in 2017 door Europese ministers afgelegde verklaring over eGovernment. In deze verklaring wordt een heldere filosofie over communiceren met de overheid langs digitale wegen uitgestippeld: de gebruiker dient centraal te staan. Het dient voor burgers en bedrijven dus te makkelijk zijn om digitaal in contact te treden met de overheid. Deze verklaring draait als het ware om vijf principes:

• ‘Digital by default,’ inclusiviteit en toegang:
  • Burgers/bedrijven dienen digitaal te kunnen communiceren met de overheid
  • De gebruiker staat centraal bij het ontwerpen en uitvoeren van publieke diensten
  • Overheidsdiensten dienen toegankelijk en makkelijk te begrijpen te zijn
• Eenmalig opslaan en opvragen van data bij burgers of ondernemers.
  
• Betrouwbaarheid en veiligheid:
  • Veiligheid en privacy staat al in de ontwerpfase centraal
  • Elektronische id-kaarten dienen gebruiksvriendelijk te zijn en geschikt te worden gemaakt voor gebruik op mobiele platforms
• Openheid en transparantie:
  • Burgers en ondernemers hebben (waar mogelijk) toegang tot hun eigen gegevens opgeslagen door de overheid
• ‘Interoperability by default’
  • Gezamenlijke standaarden dienen te worden opgesteld en nageleefd, zodat diensten onderling gebruikt kunnen worden

Berlijnverklaring

De verklaring van Berlijn gaat verder waar de Tallinnverklaring geëindigd is. Deze verklaring werd in 2020 geheel in stijl door middel van een videoconferentie afgelegd en verzoekt om het vertrouwen in digitalisering onder burgers te vergroten en richting te geven aan beleid op zowel Europees als nationaal niveau. Door middel van zeven kernpunten brengt de Berlijnverklaring een concretere invulling van de principes achter de Tallinnverklaring:

• Grondrechten en democratische waarden dienen ook in de digitale wereld
  bescherming te genieten.
• Sociale participatie en inclusiviteit wordt bevorderd.
  
• Digitale vaardigheden worden bevorderd.
  
• Vertrouwen wordt vergroot door altijd veilige systemen aan te bieden.
  
• Europa kan digitaal op zijn eigen benen staan (‘digitale soevereiniteit’). Binnen Europa kunnen verschillende systemen samenwerken (interoperabiliteit).
  
• AI-systemen voor de overheid zijn mensgericht en worden gemaakt met Europese waarden in het achterhoofd.
  
• Veerkracht en duurzaamheid worden bevorderd.
  

Digitale Strategie van de Europese Commissie (ECDS)

Naast de verklaringen van Europese ministers heeft de Europese Commissie ook een ambitieuze digitale strategie opgesteld. Eén van de zes kernprioriteiten die de commissie voor de jaren 2019 tot 2024 geformuleerd heeft is om de digitale kracht van Europa te versterken. De komende jaren dienen volgens de visie van de Commissie een ‘digitaal decennium’ te worden. Europa dient haar positie op digitaal gebied, zoals bijvoorbeeld voor data, technologie en infrastructuur te versterken. Bovendien moet de digitale strategie een rol spelen in de transformatie naar een klimaatneutraal Europa. Deze transformatie dient toegespitst zijn op de burgers en datagedreven te zijn. Voor deze transformatie is een visie op vier hoofdlijnen gepresenteerd:

• Vaardigheden
  
• Veilige en duurzame digitale infrastructuur
  
• Digitale transformatie van bedrijven
  
• Digitalisering van overheidsdiensten
  

Open source software strategie 2020-2023

Een belangrijk onderdeel van de strategie van de Europese Commissie is het omarmen van open source software. In de open source softwarestrategie 2020-2023 wordt door de Commissie onder andere vol ingezet op herbruikbaarheid en het delen van bestaande oplossingen (meer hierover in onze blogpost over het belang van herbruikbaarheid). Concreet streeft deze strategie zes doelen na: open denken, transformeren, delen, bijdragen, veiligheid en het zelf controle behouden over data en softwareontwikkeling. Om dit te bereiken heeft de Commissie onder andere geïnvesteerd in het opzetten van open source innovatielabs, het wegnemen van belemmeringen voor het vrij publiceren van open source software, de ontwikkeling van open source vaardigheden en het werven van talent.

De hoofddoelen van dit beleid zijn als volgt:

• Werken aan een digitaal autonoom Europa
  
• Het implementeren van de Digitale Strategie
  
• Hergebruik en delen van data, informatie en kennis bevorderen
  
• Bijdragen aan een kennisgedreven samenleving door het delen van broncode bij Europese projecten
  
• Het opzetten van een Europese publieke dienst van wereldklasse
  

Concrete voorbeelden waarbij de Europese open source strategie is ingezet zijn projecten zoals het Europees raamwerk voor interoperabiliteit en het Digital Europe Programme.